Το βρώμικο παιχνίδι κατά της Ελλάδος των τριών "οίκων αξιολόγησης"

Η απόφαση του οίκου Moody's να μειώσει κατά τρεις μονάδες την πιστοληπτική αξιολόγηση τη Ελλάδας προκάλεσε την αντίδραση της κυβέρνησης που θεωρεί πως η μείωση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας είναι «εντελώς αδικαιολόγητη» και δεν βασίζεται σε αντικειμενική και ισορροπημένη αξιολόγηση των οικονομικών συνθηκών τις οποίες αντιμετωπίζει η Ελλάδα.

Στο πλαίσιο αυτό ο κ. Παπακωνσταντίνου θα μεταφέρει στους ομολόγους του, στις προσεχείς συνεδριάσεις των Συμβουλίων Eurogroup και Εcofin στις 14 και 15 Μαρτίου,  τον προβληματισμός της κυβέρνησης τόσο για το εύρος της υποβάθμισης όσο και για τη χρονική στιγμή, που ο οίκος επέλεξε για να την ανακοινώσει και θα ζητήσει επίσπευση των αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την καλύτερη εποπτεία των οίκων αξιολόγησης.

Πάντως, την ίδια στιγμή που οι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας εντείνουν τις πιέσεις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να μην συμπεριλάβει στον Μηχανισμό Οικονομικής Σταθερότητας που θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2013 τους ιδιώτες, η ΕΕ περνά στην αντεπίθεση.

Οι μηνύσεις των Ισπανών

Είναι πρόσφατη, η μήνυση που κατέθεσε ομάδα ισπανών δικηγόρων στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας, εναντίων των κορυφαίων οίκων αξιολόγησης Standard & Poors, Moody’s και Fitch. 
Όπως δήλωσε ο Gonzalo Boye, εκπρόσωπος των μηνυτών, οι συγκεκριμένοι οίκοι αξιολόγησης δημοσίευσαν αναληθείς εκθέσεις σχετικά με την πιστοληπτική ικανότητα της Ισπανίας, με αποτέλεσμα να ζημιωθεί η χώρα, καθώς οι εκθέσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθούν τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων. 

Κανόνες βάζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη εγκρίνει τροποποιήσεις επί των κανόνων που διέπουν τη λειτουργία και εποπτεία των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Οι τροποποιήσεις αυτές ήταν αναγκαίες για να εξασφαλιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών θα ασκεί άμεση εποπτεία επί των οργανισμών αυτών.

Έτσι, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών θα εποπτεύει άμεσα τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας από τον Ιούλιο 2011 και θα έχει τη δυνατότητα επιβολής προστίμων, διεξαγωγής αιφνίδιων ελέγχων και θα διασφαλίζει ότι οι οργανισμοί ελέγχουν την ακρίβεια των προηγούμενων αξιολογήσεων που έχουν κάνει.

Όλοι οι οργανισμοί θα ελεγχθούν ως τον Ιούλιο 2014 και όπου διαπιστώνονται παραλήψεις θα επιβάλλονται πρόστιμα το ύψος των οποίων θα διαφέρει ανάλογα με το είδος της παράβασης, το μέγεθος του οργανισμού αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, και τις ενδεχόμενες επιβαρυντικές ή ελαφρυντικές περιστάσεις.

Οι εταιρίες αξιολόγησης 

Με νέες αξιολογήσεις από τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης Moody’s, Standard & Poor’s και Fitch συνεχίζεται η «μάχη» της ελληνικής οικονομίας με τις ξένες αγορές, αλλά και η προσπάθεια να μας κάνουν να ξεχάσουμε τον ρόλο τους στην κρίση.

Οταν ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση στο παγκόσμιο στερέωμα, οι τρεις μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης βρέθηκαν στο στόχαστρο της κριτικής, καθώς ο ρόλος τους είχε θεωρηθεί καθοριστικός.

Οι τρεις οίκοι είχαν αποτύχει να προειδοποιήσουν τους επενδυτές για τους υψηλούς κινδύνους που είχαν εξασφαλισμένους με ενεργητικό ομολόγα και άλλα σύνθετα πιστωτικά προϊόντα τα οποία βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης.

Στην παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση οι εταιρείες αυτές έπεσαν έξω, κυρίως διότι αμείβονταν από τις ίδιες τις εταιρείες στις οποίες αξιολογούσαν τα ομόλογά τους. Για τον λόγο αυτόν είχε πληγεί η αξιοπιστία τους.

Τώρα όμως επανήλθαν και συνεχίζουν να ενημερώνουν τους πιστωτές για την κατάσταση των δανειοδοτούμενων, είτε πρόκειται για κράτος είτε για εταιρεία. Ο λόγος είναι ότι ο καπιταλισμός στηρίζεται στην αξιολόγηση του χρέους, και αυτό κάνουν. Πρόκειται για ιδιωτικές αμερικανικές εταιρείες, οι οποίες διαθέτουν μοντέλα αξιολόγησης και μηχανισμούς αξιολόγησης ομολόγων με βάση κυρίως τις προοπτικές της κάθε χώρας. 

Στην Ελλάδα οι τρεις αυτές εταιρείες εμφανίστηκαν για πρώτη φορά αξιολογώντας την ελληνική οικονομία στη δεκαετία του 1990. Ερχονται μία φορά τον χρόνο η καθεμία, στέλνοντας εκπροσώπους τους, αυτούς που έχουν χρεωθεί να αναλύουν την κάθε χώρα, και αντλούν τις πληροφορίες τους από την Τράπεζα της Ελλάδας, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και το ΙΟΒΕ, για να έχουν και την άποψη του ιδιωτικού τομέα.

Όλοι αυτοί οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης, δύο χρόνια πριν, βρίσκονταν περίπου στην αντίπερα όχθη. Ξεχείλιζαν όλοι από αισιοδοξία για τον υψηλό ρυθμό ανάπτυξης στην Ελλάδα, τα μεγάλα deals που έρχονται, τα έργα που γίνονται, την ευρωστία των ελληνικών τραπεζών και την ταχεία ανάπτυξή τους.

Ο ρόλος των οίκων αξιολόγησης

Οι οίκοι αυτοί αξιολογούν («διαβαθμίζουν») την πιστοληπτική ικανότητα κρατών, επιχειρήσεων και άλλων φορέων που εκδίδουν χρεόγραφα (π.χ. ομολογιακά δάνεια) με στόχο την άντληση κεφαλαίων από τις αγορές.

Η πιστοληπτική διαβάθμιση αντιστοιχεί στην πιστοληπτική αξιοπιστία, υπολογίζει δηλαδή την ικανότητα κάποιου να αποπληρώσει ένα δάνειο. Επηρεάζει δε άμεσα το επιτόκιο του δανείου, καθώς τα επιτόκια εξαρτώνται από το ρίσκο που συνεπάγεται η συγκεκριμένη επένδυση. Έτσι, ένα ομόλογο χαμηλής διαβάθμισης έχει υψηλό επιτόκιο (απόδοση) προκειμένου να προσελκύσει αγοραστές, αφού το ίδιο αποτελεί ούτως ή άλλως μια επισφαλή επένδυση. Αντιστρόφως, ένα ομόλογο υψηλής διαβάθμισης (π.χ. με αξιολόγηση AAA) προσφέρει μικρότερο επιτόκιο, αφού η επένδυση θεωρείται πολύ χαμηλού ρίσκου.

Κάθε οίκος αξιολόγησης έχει αναπτύξει το δικό του σύστημα διαβάθμισης για τους δανειζόμενους του Δημοσίου αλλά και για τις επιχειρήσεις. Η Fitch Ratings ανέπτυξε ένα σύστημα αξιολόγησης το 1924 που υιοθέτησε και η Standard & Poor’s. Το σύστημα αξιολόγησης της Moody’s είναι λίγο διαφορετικό. Μάλιστα, η Moody’s υποστηρίζει πως οι διαβαθμίσεις της ενσωματώνουν μια θεμελιωδώς ανώτερη προσέγγιση, που δεν αντικατοπτρίζει μόνο την πιθανότητα χρεοκοπίας αλλά και τη σοβαρότητα της ζημίας σε περίπτωση χρεοκοπίας.

Η Fitch Ratings και η Standard & Poor’s χρησιμοποιούν ένα σύστημα γραμμάτων, από το «AAA» (που δίδεται στους πλέον αξιόπιστους δανειολήπτες, που δεν παρουσιάζουν προβλέψιμο ρίσκο σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές πληρωμές τόκων και κεφαλαίου) μέχρι το «D» (που δίδεται στους δανειολήπτες που έχουν ήδη αφήσει ακάλυπτες κάποιες υποχρεώσεις).

Η Moody’s ακολουθεί ένα σύστημα γραμμάτων και αριθμών, από το «Aaa» (για τους ποιοτικότερους τίτλους, με τον μικρότερο βαθμό ρίσκου), μέχρι το «C» που είναι και η χαμηλότερη διαβάθμιση που προβλέπει ο οίκος.