Ιστορίες Βαλκανικής τρέλας: Το πυρηνικό εργοστάσιο Τσερνοβόντα

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ο δικτάτορας Νικολάε Τσαουσέσκου αποφάσισε να εφοδιάσει τη Ρουµανία µε έναν πυρηνικό σταθµό,οι 20.000 κάτοικοι της Τσερναβόντα δεν µπορούσαν να κάνουν τίποτε για να τον εµποδίσουν. Τους υποσχέθηκε ότι θα ήταν ο ασφαλέστερος πυρηνικός σταθµός του κόσµου. 

Ο Τσαουσέσκου, είχε αρνηθεί τη συνεργασία µε τη Μόσχα και είχε στραφεί στους Καναδούς και την τεχνολογία τύπου CANDU µε βάση το µη εµπλουτισµένο ουράνιο και το βαρύ ύδωρ. Πιο µακροπρόθεσµα, η τεχνολογία αυτή θα επέτρεπε την κατασκευή µιας βόµβας. Οµως το κοµµουνιστικό καθεστώς έπεσε τον ∆εκέµβριο του 1989 και ο Τσαουσέσκου εκτελέστηκε µε συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς να αποκτήσει το ατοµικό όπλο. 

Στην Τσερναβόντα το εργοτάξιο των πέντε αντιδραστήρων σταµάτησε τότε. Ο πρώτος από τους αντιδραστήρες τέθηκεσε λειτουργία µόλις το 1996. Ο δεύτερος ακολούθησε το 2007. Οι δύο µονάδες εξασφαλίζουν περίπου το20% των ενεργειακών αναγκών της Ρουµανίας. Οι τρεις άλλοι βρίσκονται υπό κατασκευή.
Μετά την καταστροφή της Φουκουσίµα, τα ερωτήµατα σχετικά µε την ασφάλεια του σταθµού πολλαπλασιάζονται – πολύ περισσότερο που είναι κατασκευασµένος σε µια σεισµογενή ζώνη. «∆εν έχουµε κανένα πρόβληµα πυρηνικής ασφάλειας», διαβεβαίωσε ωστόσο ο διευθυντής του σταθµού Ιονέλ Μπουτσούρ στις 23 Μαρτίου σε συνέντευξη Τύπου που οργανώθηκε µια δεκαριά ηµέρες µετά τον ιαπωνικό σεισµό. «Ο σταθµός µας είναι από τους ασφαλέστερους σε παγκόσµιο επίπεδο. Οι εγκαταστάσεις µαςείναι αξιόπιστες, το προσωπικό είναι ικανό και το αποτέλεσµα των αξιολογήσεων είναι πολύ καλό». 

Αυτή την καθησυχαστική εικόνα αµφισβητεί η δήµαρχος της Τσερναβόντα Μαριάνα Μιρτσέα και ξέρει για ποιο πράγµα µιλάει. Από το 1990 ώς το2001 εργάστηκε στον σταθµό. «Παραιτήθηκα», λέει. «Μέσα στον σταθµό λένε ό,τι λένε και έξω, δηλαδή πως όλα πάνε καλά. Υστερα απ’ αυτό που συµβαίνει στην Ιαπωνία, θα έπρεπε να είχαν συνεδριάσει οι ειδικοί και να είχαν προσδιοριστεί οι διαδικασίες σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Οι εργαζόµενοι του σταθµού ξέρουν πώς να προστατευτούν, όµως τίποτε δεν έχει γίνει για τον πληθυσµό της Τσερναβόντα. Τα γεγονότα της Ιαπωνίας θα έπρεπε να µας χρησιµεύσουν ως παράδειγµα».
Πέρυσι η δήµαρχος παρουσίασε ένα σχέδιο για ένα κέντρο που θα εξασφάλιζε τις επικοινωνίες σε περίπτωση καταστροφής. Το κόστος του υπολογίστηκε σε δύο εκατοµµύρια ευρώ και δεν έγινε ποτέ καθώςοι εθνικές αρχέςδεν είχαν χρήµατα και ο πυρηνικός σταθµός αρνήθηκε να το χρηµατοδοτήσει. 

«Κάνουν, υποτίθεται,προσοµοιώσεις ατυχηµάτων», λέει η Μαριάνα Μιρτσέα. «Νατι γίνεται:κάθοµαι στο γραφείο µου και περιµένω ένα φαξ από τον σταθµό που µου λέει να προχωρήσω σε εκκένωση της πόλης, να αποµακρύνω τον πληθυσµό. Θέλω να τον αποµακρύνω, αλλά µε τι; ∆εν έχουµε κεφάλαια για µια τέτοια επιχείρηση. Εξάλλου, οι επικοινωνίες µέσω φαξ θα έχουν διακοπεί.
Πέρυσι, ο ∆ούναβης πληµµύρισε την πόλη και βρέθηκα χωρίς φαξ, χωρίς σταθερό τηλέφωνο, χωρίς δίκτυα κινητής τηλεφωνίας και χωρίς ηλεκτρικό. Η πυρηνική ενέργεια είναι πολύ κερδοφόρα», λέει. Και προσθέτει: «Εξάλλου, ο διευθυντής του σταθµού µού είπε να ηρεµήσω επειδή έχει τη δύναµη να καθαιρέσει έναν δήµαρχο…». 

«Δεν αντιµετωπίζουµε κανέναν κίνδυνο», λέει ο διευθυντής του σταθµού Ιονέλ Μπουτσούρ. Όμως, κατά µέσο όρο, κάθε 40 χρόνια σηµειώνεται σεισµός µε επίκεντρο την περιοχή της Βραντσέα, 100 χλµ. βορείως της Τσερναβόντα.  Ο τελευταίος σηµειώθηκε το 1977 και ήταν 7,2 βαθµών

Ανταλλακτικά... αµφιβόλου ποιότητος
H Ρουμανική κυβέρνηση θέλει να θέσει σε λειτουργία τους άλλους τρεις αντιδραστήρες της Τσερναβόντα. Οµως οι τρεις επιχειρήσεις που συνεργάζονται στο πρόγραµµα – η γαλλική GDF Suez, η γερµανική RWE και η ισπανική Iberdrola – αποσύρθηκαν τον Ιανουάριο του 2011, διότι τα προβλήµατα δεν λείπουν.
Το 2008 ο σταθµός της Τσερναβόντα χρειάστηκε να αντικαταστήσει 300 αµορτισέρ που υποτίθεται ότι θα σταθεροποιήσουν τους αντιδραστήρες σε περίπτωση σεισµού. Προκηρύχθηκε διαγωνισµός µε όρο ότι οι υποψήφιες εταιρείες θα έπρεπε να έχουν τζίρο τουλάχιστον 10 εκατ. ευρώ, ώστε να υπάρχει εγγύηση για τη σοβαρότητά τους. Η αναγνωρισµένη γερµανική Lisega έθεσε υποψηφιότητα, όµως την τελευταία στιγµή  η κυβέρνηση κατήργησε τον όρο για τον τζίρο και κατακύρωσε το συµβόλαιο στη ρουµανική Titan Echipamente Nucleare, που εµφάνιζε το 2007 ζηµιές άνω του ενός εκατ. ευρώ. 

Αποκαλύψεις των Wikileaks

Τον κώδωνα του κινδύνου για την ετοιμότητα των ρουµανικών υπηρεσιών να αντιµετωπίσουν ενδεχόµενο πυρηνικό ατύχηµα στον σταθμό της Τσερνάβοντα κρούει η αµερικανική πρεσβεία στο Βουκουρέστι, όπως αποκάλυψαν τα τηλεγραφήματα που διέρρευσαν από το Wikileaks. Σύμφωνα με αυτά, αµερικανοί αξιωµατούχοι εκτιµούν ότι οι αρχές δεν θα καταφέρουν να αντιµετωπίσουν επιτυχώς πιθανό ατύχηµα στον πυρηνικό σταθµό, που βρίσκεται στις όχθες του Δούναβη, 150 χλμ. ανατολικά της πρωτεύουσας.

Στο τηλεγράφηµα, µε ηµεροµηνία 28 Ιανουαρίου 2009 που δηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα «Jurnalul National», αναφέρεται ότι η κυβέρνηση της Ρουμανίας δεν θα κατάφερνε να διαχειριστεί πιθανή διαρροή ραδιενέργειας από τον σταθµό, παρά τις επίσηµες διαβεβαιώσεις ότι τα μέτρα ασφαλείας είναι επαρκή.

Αξιωµατούχοι της αµερικανικής πρεσβείας αναφέρουν πως για την αντιµετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης υπάρχει στον σταθµό µια οµάδα µόλις επτά προσώπων, τα οποία εκπαιδεύονται για τον ρόλο τους αυτό µόνο µία φορά τον μήνα. Την περασµένη Τετάρτη οι υπεύθυνοι του πυρηνικού σταθµού της Τσερναβόντα κάλεσαν δηµοσιογράφους για να συζητήσουν μαζί τους την ασφάλεια του σταθµού μετά τους φόβους που δηµιουργήθηκαν λόγω της πυρηνικής κρίσης στην Ιαπωνία. Ο διευθυντής του σταθµού Ιονέλ Μπουτσούρ υπογράµµισε πως οι δύο πυρηνικοί αντιδραστήρες είναι ασφαλείς και θα μπορούσαν να αντέξουν ένα μεγάλο σεισµό.

Σε ανακοίνωσή της, η εταιρεία Nuclearelectrica National Company, που εκµεταλλεύεται τον σταθµό, διευκρίνισε ότι έχει σχεδιαστεί για να αντέξει σεισµούς άνω των 8 ρίχτερ, τη στιγµή που, όπως τουλάχιστον υποστηρίζει η εταιρεία, «ο ισχυρότερος σεισµός που θα µπορούσε να πλήξει τη Ρουµανία είναι 7 -7,5 ρίχτερ». Σύµφωνα πάντα µε την εταιρεία, ένας σεισµός του µέγιστου µεγέθους για το οποίο έχει σχεδιαστεί ο σταθµός «µπορεί να σηµειωθεί µια φορά στα χίλια χρόνια», ενώ η τοποθεσία στην οποία κατασκευάστηκε επελέγη έπειτα από πολύπλοκες σεισµικές µελέτες.

Επίσης, ο διευθυντής παραγωγής του σταθµού Νταν Μπίγκου εξήγησε ότι ο σταθµός έχει 2.500 τόνους νερού για να εξασφαλίσει ότι οι αντιδραστήρες θα παραµείνουν κρύοι επί 15 ώρες αν κοπεί το ηλεκτρικό, καθώς και δύο γεννήτριες ντίζελ.