Ο σεβασμός στο διεθνές ποινικό δίκαιο

Μπορεί η είδηση για τον εντοπισμό του κρησφύγετου του διαβόητου τρομοκράτη Οσάμα Μπιν Λάντεν να προκάλεσε ένα αίσθημα ανακούφισης σε όλο τον κόσμο, όμως την ίδια στιγμή δημιούργησε και αρκετά ερωτήματα στην κοινή γνώμη. Κυρίως για το κατά πόσο ο αρχηγός της Αλ Κάϊντα έπρεπε να εκτελεστεί επιτόπου, ή να συλληφθεί και να οδηγηθεί στο δικαστήριο, για να δώσει λόγο των εγκληματικών πράξεών του.

Τια τελευταίες ημέρες, πληθαίνουν οι υποστηρικτές της δεύτερης άποψης. Η Φινλανδή  πρόεδρος της επιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Χάιντι Χαουτάλα, παρατήρησε πως «θα ήταν όλα πολύ καλύτερα αν ο Μπιν Λάντεν είχε προσαχθεί στη δικαιοσύνη. Είμαι βέβαιη», πρόσθεσε, «πως θα υπάρξει έντονος διάλογος για τους λόγους που έπρεπε να σκοτωθεί. Το θέμα μας όμως πρέπει να είναι, ότι η τρομοκρατία αφορά το διεθνές ποινικό δίκαιο».
Κατά την ευρωβουλευτή, οι ΗΠΑ πρέπει με την ευκαιρία να κλείσουν το κέντρο φυλάκισης που διατηρούν στην Κούβα. «Ήρθε η ώρα για τις ΗΠΑ να αναθεωρήσουν την πολιτική τους για τις κρατήσεις υπόπτων και να την αναμορφώσουν σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές», τόνισε.

Ενδιαφέρον, παρουσιάζουν επίσης τα όσα υποστηρίζει ο νομικός κ. Βασίλης Σωτηρόπουλος σε άρθρο του (http://elawyer.blogspot.com/2011/05/blog-post_05.html) σχετικά με τη νομιμότητα της εκτέλεσης του Μπιν Λάντεν. Όπου επίσης διατυπώνει ένσταση για τον τρόπο ταφής του αλλά και για τη χρήση ως κωδικού της επιχείρησης, ενός ιστορικού για τους Ινδιάνους των ΗΠΑ ονόματος.

Γράφει ο κ. Σωτηρόπουλος:

Περί νομιμότητας της επιχείρισης εξολόθρευσης Μπιν Λάντεν

Ο γενικός εισαγγελέας Έρικ Χόλντερ χθες υπεραμύνθηκε της νομιμότητας της εκτέλεσης του Οσάμα Μπιν Λάντεν (βλ. εδώ), με το σκεπτικό ότι επρόκειτο για μια πράξη εθνικής ασφάλειας και φυσικά υπήρχαν διαταγές σύλληψης ή εκτέλεσης από τρεις αμερικανούς προέδρους (Κλίντον, Μπους, Ομπάμα).

Το βέβαιο είναι ότι δεν μπορούμε να κρίνουμε αν οι πυροβολισμοί ήταν δικαιολογημένοι, δεδομένου ότι δεν έχουμε επαρκή στοιχεία και φυσικά αυτό θα αποτελούσε αντικείμενο δικαστικής κρίσης. Φαίνεται πάντως ότι οι πληροφορίες συμφωνούν ότι ο καταζητούμενος δεν ήταν οπλισμένος εκείνη τη στιγμή και ότι αρνήθηκε να παραδοθεί. Αυτό βέβαια από μόνο του δεν δικαιολογεί κανέναν πυροβολισμό, αλλά επέβαλε τη χρήση ηπιότερων μέσων για τη σύλληψή του, αν υποθέσουμε ότι οι εν λόγω είχαν και τέτοια αρμοδιότητα.

Ας δούμε όμως μερικές πιθανές παραβιάσεις από τη συγκεκριμένη επιχείρηση και όσα επακολούθησαν.

Δικαίωμα σε δικαστική ακρόαση

Αποτελεί ήττα το γεγονός ότι ο Μπιν Λάντεν δεν οδηγήθηκε σε ένα δικαστήριο. Άσχετα από την ανεξαρτησία και από την απόφαση ενός δικαστηρίου, κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας ακροαματικής διαδικασίας θα έρχονταν στο φως ισχυρισμοί και αποδείξεις ιδιαίτερα διαφωτιστικές ενδεχομένως για την κοινή γνώμη. Και σε κάθε περίπτωση, η δημοκρατία θα είχε σεβαστεί μια από τις βασικές αρχές της, αυτήν του δικαιώματος δικαστικής ακρόασης. Η εκτέλεση χωρίς διαδικασία είναι προβληματική από κάθε περίπτωση και χρειάζεται δικαιολόγηση επαρκέστερη από όσα είπε ο γενικός εισαγγελέας

Ελευθερία θρησκευτικής συνείδησης - σεβασμός μνήμης

Ανακοινώθηκε ότι η κηδεία του Μπιν Λάντεν ακολούθησε το τυπικό του θρησκεύματός του και στη συνέχεια ετάφη στη θάλασσα. Υπάρχουν αντιρρήσεις όμως για το κατά πόσον όντως τηρήθηκε το συγκεκριμένο τυπικό και κατά πόσον τελικά η ταφή στη θάλασσα είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις του θρησκεύματος του νεκρού.

Είναι σωστή όμως η απόφαση να μην κοινοποιηθούν φωτογραφίες του νεκρού και να μην χρησιμοποιηθούν αυτές οι εικόνες ως "τρόπαιο", γιατί διαφορετικά θα υπήρχε μια σοβαρή προσβολή της μνήμης του (βλ. εδώ). Υπάρχουν όμως και αυτοί που υποστηρίζουν ότι το δικαίωμα πληροφόρησης του κοινού υπερέχει της υποχρέωσης προστασίας της μνήμης. Σε αυτούς ο Λευκός Οίκος απαντά ότι η διάδοση των φωτογραφιών θα δημιουργήσει περισσότερους κινδύνους για την εθνική ασφάλεια, επειδή μπορεί να προκαλέσει αντίποινα. Το μεγάλο δίλημμα βέβαια για την αμερικάνικη κυβέρνηση θα είναι: επίσημη κοινοποίηση ή αναπόφευκτη διαρροή τύπου wikileaks;

Παράλληλα, όμως, η μνήμη του νεκρού θίγεται ξεκάθαρα από τις ξέφρενες διαδηλώσεις πανυγηρισμών για την εκτέλεση του εχθρού. Πρόκειται για μια μοντέρνα εκδοχή ανθρωποφαγικών εθίμων και θυμίζουν ακριβώς τις αντίστοιχες εκδηλώσεις στην Καμπούλ το πρωί που έπεσαν οι Δίδυμοι Πύργοι.

Χρήση ονόματος ηγέτη των Ινδιάνων

Όπως έγινε γνωστό, κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, το κωδικό όνομα για τον Μπιν Λάντεν ήταν το όνομα "Τζερόνυμο", από τον ήρωα ηγέτη των ινδιάνων Απάτσι. Πρόκειται προφανώς για προσβλητική χρήση του ονόματος ενός συμβόλου των Ινδιάνων για την οποία ο Λευκός Οίκος έχει κληθεί να ζητήσει συγγνώμη (βλ. εδώ).

Γι' αυτό δεν νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι για να θριαμβολογούν οι δημοκράτες από μια διαδικασία που μάλλον τραυμάτισε την δικαιοσύνη. Μέσα στα επόμενα χρόνια θα δούμε κατά πόσον ήταν πράγματι αποτελεσματική τελικά αυτή η εξολόθρευση του εχθρού και αν όντως εξυπηρέτησε την εθνική ασφάλεια της χώρας κι όχι τα εθνικιστικά ανακλαστικά των "νικητών".