Αμπελόκηποι: Αναμνηστική πλάκα για τον Στέφανο Βελδεμίρη

Οι τελευταίες στιγμές του δολοφονημένου αγωνιστή της Δημοκρατίας, όπως τις περιγράφει ο σύντροφός του Μόρφης Στεφούδης

Αναμνηστική πλάκα, τοποθέτησε ο Δήμος Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης  στη συμβολή των οδών Φιλιππουπόλεως και Πέραν, στο σημείο ακριβώς όπου πριν από 50 χρόνια, στις 26 Οκτωβρίου 1961, παραμονές των εκλογών, δολοφονήθηκε ο νεολαίος αγωνιστής της δημοκρατίας και της αριστεράς, Στέφανος Βελδεμίρης .

Τη σχετική απόφαση για τον εντοιχισμό, είχε πάρει ομόφωνα το δημοτικό συμβούλιο Αμπελοκήπων, στις 7 Δεκεμβρίου 2010, ενώ στην αναμνηστική πλάκα αναγράφεται ότι:

«Εδώ δολοφονήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1961 ο νεολαίος αγωνιστής της δημοκρατίας, Στέφανος Βελδεμίρης».

Μνημόσυνο από τη Νεολαία Λαμπράκη για τον Στ. Βελδεμίρη στις 1-11-1964, στα νεκροταφεία της Ευαγγελίστριας

Ήταν η προεκλογική περίοδος για τις βουλευτικές εκλογές της 29^ης Οκτωβρίου 1961, τις εκλογές που λόγω των πολλών τρομοκρατικών επιθέσεων κατά των κομμάτων της αντιπολίτευσης, κυρίως της αριστεράς, είχαν αποκληθεί «εκλογές βίας και νοθείας». Και εκτός του 24χρονου τότε Στέφανου Βελδεμίρη, που πυροβολήθηκε από χωροφύλακα ενώ διένειμε προεκλογικό υλικό της ΕΔΑ, είχε δολοφονηθεί στο εκλογικό κέντρο του χωριού Δεμίρι της Αρκαδίας, ο επίσης 24χρονος στρατιώτης Διονύσιος Κερπινιώτης, στέλεχος της ΕΔΑ.

Ο Στέφανος Βελδεμίρης, που διέμενε μαζί με την οικογένειά του στις Συκιές Θεσσαλονίκης, ήταν μέλος της Επιτροπής Πόλης της Νεολαίας ΕΔΑ Θεσσαλονίκης και η δολοφονία του είχε συνταράξει τότε το πανελλήνιο, με τον μεγάλο μας ποιητή Γιάννη Ρίτσο να γράφει το ποίημά του «Ωδή στον Στέφανο Βελδεμίρη», αφιερωμένο στον αδικοχαμένο αγωνιστή της δημοκρατίας.

Για το περιστατικό της δολοφονίας, αφηγείται ο συναγωνιστής και στενός φίλος του Βελδεμίρη, Μόρφης Στεφούδης, που ήταν δίπλα του τη στιγμή της δολοφονίας και είχε κάνει και τον πολυετή αγώνα για τον εντοιχισμό της αναμνηστικής πλάκας. Όπως λέει:

Η αναμνηστική πλάκα που τοποθετήθηκε στο σημείο της δολοφονίας
του Στ.Βελδεμίρη, ύστερα από πολυετείς προσπάθειες του Μ.Στεφούδη

 «Είχαμε παραλάβει στην οδό Παύλου Μελά προεκλογικό υλικό της ΕΔΑ, μαζί με τον Γιώργο Κομψόπουλο, την Καίτη Τσαρουχά και τον Μήτσο Παλαιολογόπουλο. Στη συνέχεια πήρα το υλικό που προορίζονταν για τις δυτικές συνοικίες και την εργαζόμενη νεολαία για διανομή. Το
μεγαλύτερο μέρος αυτού του υλικού, το μετέφερα σε ένα στέκι που είχα στη γωνία των οδών Βενιζέλου και Μπαλταδώρου, για να το παραλάβουν από εκεί οι εκπρόσωποι των συνοικιακών οργανώσεων. Όμως λόγω τς μεγάλης τρομοκρατίας, ελάχιστοι ανταποκρίθηκαν στην παραλαβή του υλικού αυτού, που έτσι έμενε αδιάθετο. Αναγκάστηκα λοιπόν να χρησιμοποιήσω τον μικρό τότε Χάρη Τσιστίνα ο οποίος με το ποδήλατό του άρχισε να κάνει διανομή αυτών των προκηρύξεων στα σπίτια. 
Τη μέρα εκείνη, ο Στέφανος Βελδεμίρης ήταν στην πόλη των Σερρών για να εγκαταστήσει τη μεγαφωνική εγκατάσταση στην πλατεία Κρονίου, όπου επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το μεσημέρι της 26ης Οκτωβρίου η κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του ΠΑΜΕ στο νομό Σερρών. Ήταν όμως τόσο άγρια η τρομοκρατία, με αφόρητες πιέσεις, συλλήψεις κλπ, ώστε η συγκέντρωση εκείνη να ματαιωθεί.
Στη χρέωση καθηκόντων για τις εκλογές, που είχαμε κάνει στην Επιτροπή Πόλης της Νεολαίας ΕΔΑ Θεσσαλονίκης, είχαμε απαλλάξει τον Βελδεμίρη από οποιαδήποτε οργανωτικά και άλλα καθήκοντα, μία και του είχε ανατεθεί εξ΄ ολοκλήρου το στήσιμο των μεγαφωνικών  εγκαταστάσεων στην πόλη της Θεσσαλονίκης και όλη τη Μακεδονία στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.
Κάποια στιγμή, όταν ο Στέφανος επέστρεψε το απόγευμα εκείνης της μέρας από τις Σέρρες, ήρθε και με συνάντησε στο στέκι της Μπαλταδώρου. Και όταν είδε τον όγκο του υλικού που είχε απομείνει, προσφέρθηκε να με βοηθήσει στη διανομή του. Έτσι λοιπόν μισθώσαμε ένα ταξί για να διασκορπίσουμε μαζί τις προκηρύξεις. Ξεκινήσαμε από τη Νεάπολη και κάποια στιγμή καταλήξαμε στην Επτάλοφο.

Επίγραμμα για τον Βελδεμίρη. Δημοσιεύθηκε στην "Αυγή" στις 29-10-1961

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσω ότι, όπως πολύ αργότερα πληροφορήθηκα από αστυνομικό, η Ασφάλεια είχε στήσει έξι μπλόκα στην περιοχή της Ξηροκρήνης, όπως και σε όλη τη Θεσσαλονίκη, για να αποτρέψει τη διανομή έντυπου προεκλογικού υλικού της ΕΔΑ και του ΠΑΜΕ.
Εξάλλου, μία ανάλογη επίθεση από αστυνομικούς με περίστροφα, είχε δεχθεί στην Άνω Πόλη, ομάδα φοιτητών της νεολαίας ΕΔΑ από τους Αλέκο Γρίμπα, Θανάση Γρέβια, Κώστα Παπακωνσταντίνου, Ανδρέα Τσάκαλο και άλλους.
Το ταξί που μισθώσαμε με τον Στέφανο Βελδεμίρη κατευθύνθηκε αρχικά στη Νεάπολη, όπου σκορπίσαμε ικανό αριθμό προκηρύξεων και από εκεί κατευθυνθήκαμε στην Ξηροκρήνη, όπου αφού διασχίσαμε την πλατεία Επταλόφου, φτάσαμε στη στη διασταύρωση των δρόμων Φιλιππουπόλεως και Πέραν. Είχαμε τελειώσει πλέον τη διανομή κι ενώ ρίχναμε από τα παράθυρα του ταξί την τελευταία δεσμίδα των προκηρύξεων, ακούστηκε ένας δυνατός κρότος. Γυρίζοντας τα κεφάλια μας πίσω, είδαμε ένα άτομο με περίστροφο, ενώ ακούστηκε και ένας δεύτερος πυροβολισμός. Τράβηξα αμέσως ενστικτωδώς τον Βελδεμίρη να πέσουμε χαμηλά μέσα στο ταξί για να προφυλαχτούμε, είδα όμως ότι δεν αντιδρούσε και από τον κρόταφό του έτρεχε αίμα. Ο Στέφανος ήταν αναίσθητος και στο πρόσωπό του είχε χωθεί κομμάτια γυαλιού από τη θραύση του πίσω παρμπρίζ, με συνέπεια να είναι αιμόφυρτος.

Φύγαμε με τον ταξιτζή κατευθείαν για τον Ερυθρό Σταυρό. Κοντά στους Άγιους Πάντες, ο Στέφανος συνήλθε για λίγο και μου ψιθύρισε: «Σκοτείνιασε, πονάω». Στον Ερυθρό Σταυρό ένας γιατρός μου είπε «ο φίλος σου έχει δύο τραύματα στο κεφάλι. Είναι πολύ άσχημα». Ενώ καθώς τον μεταφέραμε με νοσοκομειακό στο Λαϊκό Νοσοκομείο, ο Στέφανος βρήκε για λίγο τις αισθήσεις του και καταλαβαίνοντας ότι έρχεται το τέλος του, πρόλαβε να μου πει με κομμένη την ανάσα: «Εγω χάνομαι. Κοίτα μη σταματήσεις ποτέ αυτό που αρχίσαμε…». Την άλλη μέρα το πρωί, ο Στέφανος ξεψύχησε».

Η αστυνομία για να δικαιολογηθεί, ισχυρίστηκε ότι ο χωροφύλακας που πυροβόλησε, πέρασε τους Βελδεμίρη και Στεφούδη για… εμπόρους ναρκωτικών, ενώ ο δράστης της δολοφονίας υποστήριξε στη δίκη του ισχυρίστηκε ότι τάχα ήθελε να πυροβολήσει στα λάστιχα του αυτοκινήτου και οι σφαίρες του εξοστρακίστηκαν και έπληξαν τον Βελδεμίρη στο κρανίο. Τελικά το δικαστήριο, στο κλίμα της εποχής, χαρακτήρισε τη δολοφονία ως «φόνο εξ αμελείας» και επέβαλε στον δράστη χωροφύλακα Σπύρο Φιλίππου ποινή φυλάκισης 4 χρόνων. Πήγε στις αγροτικές φυλακές και σε λιγότερο από δύο χρόνια ήταν ελεύθερος!

Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, το 1969, όταν ήταν στο Παρίσι, αναφερόμενος σ' αυτές τις εκλογές είχε πει:

«Μετά τις εκλογές του 1958, που έφεραν την ΕΔΑ δεύτερο κόμμα, είχε δημιουργηθεί μια εύλογη ανησυχία στα Ανάκτορα και σε ορισμένους στρατιωτικούς κύκλους. Και είχε γίνει η σκέψις, ενόψει των νέων εκλογών, να ασκηθεί ψυχολογική πίεσις επί των κομμουνιστών για να συμπτυχθεί η δύναμίς των. Τα ανόητα αυτά σχέδια κατήρτιζαν μυστικές υπηρεσίες εν αγνοία της κυβερνήσεώς μου...».
    
Σπύρος Κουζινόπουλος