Ένας πόλεμος χωρίς απαντήσεις

του Θάνου Δημάδη* 

Διαχρονικά, κάθε Αμερικανός Πρόεδρος ακολουθεί το δικό του δόγμα εξωτερικής πολιτικής. Είτε υιοθετεί ένα καινούργιο είτε συνεχίζει να εφαρμόζει το δόγμα που κληρονόμησε από τον προκάτοχό του άλλοτε με κάποιες παραλλαγές ή προσθήκες. 

Έτσι επί προεδρίας Ρέιγκαν αλλά και αργότερα, το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής της Αμερικής υπαγόρευε την εμπλοκή της χώρας σε μία στρατιωτική επιχείρηση- και δη υπερατλαντική- μόνο όταν διακυβεύονταν σαφή και ζωτικής σημασίας στρατηγικά της συμφέροντα. Δέκα χρόνια νωρίτερα ο Πρόεδρος Μπους υιοθέτησε το δικό δόγμα που έλεγε ότι η Αμερική οφείλει να παρεμβαίνει στρατιωτικά εναντίον των τρομοκρατών, που βρίσκονται σε χώρες του εξωτερικού, αντί να περιμένει να αντιμετωπίσει τους τρομοκράτες όταν αυτοί φθάσουν σε εγχώριο έδαφος. Σήμερα ο Πρόεδρος Ομπάμα, με αφορμή της στρατιωτική επιχείρηση στη Λιβύη, καινοτομεί εισάγοντας το δόγμα που λέει ότι όταν υπάρχει θέμα εγκλημάτων ενός εξουσιαστικού καθεστώτος κατά των πολιτών της χώρας του, η Αμερική μπορεί να εξαπολύσει στρατιωτική παρέμβαση στο ξένο αυτό έδαφος, αλλά σε περιορισμένη κλίμακα και σίγουρα χωρίς την εμπλοκή χερσαίων δυνάμεων,
Στην προκειμένη περίπτωση της Λιβύης, αυτό το δόγμα "μπάζει" από παντού. Και σε αυτό το συμπέρασμα συναινούν πολλοί Αμερικανοί αναλυτές. Κατά πρώτον, υπάρχει ακόμα μετέωρο το ερώτημα γιατί η Αμερική ενεπλάκη σε αυτόν τον πόλεμο από τη στιγμή που δεν διακυβεύονται στρατηγικής σημασίας συμφέροντα για την ίδια. Αν κάποιος υποθέσει ότι το πετρέλαιο είναι το κίνητρο, υπάρχει η ανταπάντηση ότι αυτός είναι σίγουρα ένας ζωτικός λόγος να παρέμβει όχι η Αμερική, αλλά χώρες όπως η Γαλλία, η Βρετανία και η Ιταλία, οι οποίες εκτός των άλλων έχουν κάθε δικαίωμα να φοβούνται και για μία πιθανή πλημμυρίδα μεταναστευτικών ροών που είναι πολύ πιθανόν να προκύψουν από την Λιβύη. Την Αμερική, αντίθετα, αυτό που την "καίει" είναι να υπάρχουν ελεύθερες ροές πετρελαίου μέσω των στενών του Ορμούζ και της σταθερότητας της Αραβικής χερσονήσου. Και το ξέσπασμα μίας κρίσης σε αυτήν την περιοχή, θα βρει τις αμερικανικές δυνάμεις διεσπαρμένες από την μία μεριά στο Ιράκ, την άλλη στο Αφγανιστάν και την τρίτη, τώρα, φορά στη Λιβύη, με αποτέλεσμα η Αμερική να μην έχει τις απαιτούμενες στρατιωτικές πηγές για να την διαχειριστεί.
Αρχικά μας είχε δημιουργηθεί η αίσθηση ότι η Αμερική από τη στιγμή που έδωσε το πράσινο φως γι' αυτήν την στρατιωτική επιχείρηση, ήξερε και που βάδιζε και που ήθελε να πάει. Αντίθετα, όσο περνούν τα 24ωρα, διαπιστώνουμε ότι όχι μόνο δεν συμβαίνει τίποτα από τα δύο αλλά ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική βαδίζει πλήρως στα τυφλά. Όλα τελούν υπό μία αοριστολογία και ασάφεια χωρίς να είναι ξεκάθαροι ούτε οι πολιτικοί ούτε οι στρατιωτικοί στόχοι αυτής της επιχείρησης. Ακόμα ο Μπάρακ Ομπάμα και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δε έχουν απαντήσει σε πολύ βασικά και συγκεκριμένα ερωτήματα. Κατά πρώτον, ποιος είναι ο στρατιωτικός στόχος; Να σκοτωθεί ο Καντάφι; Να αφήσουν τον Καντάφι στην εξουσία αλλά να σταματήσει να σκοτώνει άμαχο πληθυσμό; Να στηρίξουν τους αντικαθεστωτικούς για να ανατρέψουν αυτοί οι ίδιοι τον Λίβυο ηγέτη; Και ακόμα, ποιος δίνει αυτή τη στιγμή των πρόσταγμα στην όλη στρατιωτική επιχείρηση; Ο Πρόεδρος Ομπάμα; Η Γαλλία; Η Βρετανία; Το Πεντάγωνο; Η Χίλαρι Κλίντον; Αλλά ακόμα και αν επιτευχθεί - που λέει ο λόγος- ο στρατιωτικός στόχος, το πολιτικό διακύβευμα αυτού του πολέμου είναι και πάλι ακαθόριστο. Ζητούμενο είναι να δοθεί η εξουσία της Λιβύης στους πολέμιους του Καντάφι; Και αν ναι, πώς θα εμπιστευτούν αυτούς τους αντικαθεστωτικούς, τους οποίους ούτε η ίδια η Αμερική δεν γνωρίζει ποιοι πραγματικά είναι και τι σχέσεις έχουν με τον ακραίο ισλαμισμό αλλά και τις παραφυάδες της τρομοκρατίας;
Η λύση διχοτόμησης της Λιβύης είναι ένα σχέδιο που εξετάζεται; Και κάτι τελευταίο, ποιος θα αναλάβει σε λίγες μέρες το πρόσταγμα των επιχειρήσεων τελικά; Το ΝΑΤΟ, όπου κράτη- μέλη όπως η Τουρκία αντιδρά ενώ τα αραβικά μη μέλη- κράτη δεν θέλουν ούτε να ακούνε το ενδεχόμενο να πάρει τα ηνία των επιχειρήσεων η συμμαχία, γιατί- όπως λένε- θα θυμίζει κάτι σε μία νέα "σταυροφορία" εναντίον του μουσουλμανικού κόσμου; Ή μήπως θα αναλάβει τον πρωταγωνιστικό ρόλο η Γαλλία; Ή η Βρετανία; Ή μήπως τα αραβικά κράτη από μόνα τους;
Και σε ακόμα ένα περαιτέρω στάδιο, εφόσον η Αμερική έκανε την αρχή να παρεμβαίνει σε κάθε κράτος όπου ο λαός του σφαγιάζεται από έναν δικτάτορα, αυτό συμβαίνει ότι θα παρέμβει και αλλού πέραν της Λιβύης; Στην Υεμένη έχουν σκοτωθεί περισσότεροι άνθρωπο απ' ό,τι στη Λιβύη. Στο Ιράν είναι πλέον καθημερινή ρουτίνα να συλλαμβάνονται και να θανατώνονται οι διαφωνούντες. Τι σκοπεύει να κάνει η Αμερική στην περίπτωση της Συρίας, του Μπαχρέιν, της Ακτής Ελεφαντοστού; Σύμφωνα με το νέο δόγμα Ομπάμα, σημαίνει ότι η Αμερική οφείλει να παρέμβει από δω και μπρος σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις υπό μορφή στρατιωτικών επιχειρήσεων περιορισμένης έκτασης χωρίς την εμπλοκή στρατού ξηράς, όπως γίνεται αντιστοίχως στην περίπτωση της Λιβύης;
Ίσως ο πόλεμος στη Λιβύη λήξει τελικά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δηλαδή με τον Καντάφι να έχει ανατραπεί, με τους αντικαθεστωτικούς να σχηματίζουν δημοκρατική κυβέρνηση και η στρατιωτική επιχείρηση να λαμβάνει ένα σύντομο τέλος. Σε έναν πραγματικό πόλεμο όμως, πρέπει να κανείς να είναι προετοιμασμένος για να αντιμετωπίσει το απροσδόκητο, το χειρότερο δυνατό σενάριο. Και στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει σενάριο Β, γιατί δεν έχει γραφτεί ούτε καν το σενάριο Α στην καλύτερη δυνατή εκδοχή του. Γι' αυτό ίσως η Αμερική, όπως εκτιμούν αρκετοί σοβαροί αναλυτές στην Ουάσινγκτον, θα πρέπει να περιορίσει τους πολέμους αντί να αρχίσει να επιδίδεται σε περιορισμένης έκτασης πολέμους, ο οποίος στην περίπτωση της Λιβύης δείχνει να μην έχει ούτε αρχή, ούτε μέση και δυστυχώς ούτε προβλέψιμο τέλος. 
* Ο Θάνος Δημάδης είναι ανταποκριτής για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ από την Ουάσινκτον και αρθογράφος στην αμερικανική έκδοση Huffington Post